بهترین راه شناخت امام زمان(عج) چیست؟
پاسخ:
شناخت ؛ یعنی معرفت وآشنایی عمیق و واقعی نسبت به شخصی یا چیزی و شناخت امام زمان به معنای علم ومعرفت نسبت به شخصیت ومقام ومنزلت آن حضرت و آشنایی با سیره و هدف وبرنامه های ایشان . شناخت، زمینه ساز اعتقاد و ایمان و در نتیجه عمل و تعهّد است. چه زیبا فرموده است امیر بیان حضرت على«ع» که : H}«انّ قیمة کلّ امرىء و قدرهُ معرفتُه»{H؛ V}بحارالانوار، ج 2، ص 184.{V «ارزش و منزلت هر کسى (به اندازه) معرفت او است».
در قرآن و احادیث، شناخت امام و اعتقاد به او، از اهمیتى ویژه برخوردار بوده و امرى واجب براى هر شخص مؤمن و متدین دانسته شده است و شناخت امام، پیوندى ناگسستنى با معرفت خدا و پیامبر دارد و زمینهساز بینش عمیق در دین و منش درست و پسندیده در زندگى است. «امام»، پیشوا، راهنما و راهبر انسانها به سوى تکامل و تعالى و حجّت و خلیفه خدا بر روى زمین است. «امام»، انسان کامل، برگزیده خالق، معصوم و پاکسرشت و واسطه فیض الهى است و مقامى بس والا در میان آفریدههاى خداوند دارد. «امام» طریق وصول به «حقیقت» و مبیّن و مفسّر «شریعت» است و... همان گونه که اطاعت و تبعیت از امام و دوستى او، بایسته و واجب است، شناخت شخصیت و ویژگىهاى او نیز ضرورى است. در روایات و نصوص معتبر دینى نیز، سفارش خاصى به شناخت «امام» شده است.
در یکى از روایات مشهور شیعه و سنّى از پیامبر اکرم«ص» آمده است : H}«مَن مات ولم یعرف امام زمانِه، ماتَ میتة جاهلیّة»{H؛ V}الغدیر، ج 10، ص 360 ؛ میزان الحکمة، ج 1، ص 171، ح 840 ؛ بحارالانوار، ج 72، ص 135.{V
؛ «هر کسى بمیرد در حالى که امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهلى مرده است».
امام صادق«ع» این جاهلیت را چنین معرفى مىکند : H}«جاهلیة کفر و نفاق و ضلال»{H؛ V}کافى، ج 1، ص 377، ح 3.{V.
شناخت و معرفت نسبى و حداقلى آن حضرت، مىتواند در چند بعد صورت گیرد:
1. شناخت شخصى و تاریخى
در اینجا باید بدانیم که آن حضرت، دوازدهمین پیشواى معصوم ما و فرزند امام حسن عسکرى و از فرزندان امام حسینعلیه السلام است. نام مبارک او «محمد» و لقب او مهدى است. او در تاریخ 255 ه . ق در سامرا از مادر پاک نهادى چون نرجس به دنیا آمده و تاکنون به حیات خود - در خفا و پنهانى - ادامه مىدهد. او از تبار پاک رسول گرامى اسلام و امیر مؤمنان حضرت علىعلیه السلام و صدیقه کبرا حضرت فاطمه زهراعلیها السلام است. این شناخت مقدمهاى براى معرفت هر چه بیشتر و در نتیجه ارتباط قلبى با او است. در این رابطه مطالعه کتابهاى تاریخى و روایى و اعتقادى ضرورى است(1).
2. شناخت مقام ولایت و نورانیت مهدى(عج)
در این نوع شناخت، باید با عظمت امام زمان(عج) آشنا شویم و تا حد امکان مقام نورانیت و ولایت ایشان را بشناسیم. ما معتقدیم تمام مقامهاى رسول خدا، براى امام زمان(عج) و دیگر امامان دوازدهگانه نیز ثابت است (به جز مقام نبوت و رسالت). بعضى از این مقامها عبارت است از : 1. مقام تبیین و تفسیر قرآن ؛ 2. مقام ولایت و حاکمیت (یعنى او را به ولایت و امامت بشناسیم و او را ولى امر و واجب الاطاعة بدانیم)؛ 3. مقام قضا ؛ 4. مقام تعلیم و تربیت و...(2) مهمتر از همه اینها، توجّه به نورانیت ویژه امامان و مقام نورانى آنان است.
در مورد امام زمان(عج) روایات خاصى نیز نقل شده است؛ از جمله: عباد بن محمد مداینى مىگوید: امام صادقعلیه السلام پس از نماز ظهر، دستها را بلند نموده و دعا کردند. گفتم: جانم به فدایتان، براى خودتان دعا کردید؟ فرمود: «دعوت لنور آل محمد و سائقهم والمنتقم بامراللَّه من اعدائهم»(3)؛ «براى نور آل محمدصلى الله علیه وآله و غایب آنان و کسى که به امر خدا از دشمنان آنان انتقام مىگیرد، دعا نمودم».
امام رضاعلیه السلام نیز درباره آن حضرت مىفرماید: «بأبى و امّى لسمّى جدّى و شبیهى و شبیه موسى بن عمران، علیه جیوب النور، یتوقّد من شعاع ضیاء القدس»(4)؛ «پدر و مادرم فداى او باد؛ او هم نام جدّم رسول اللَّه و شبیه من و شبیه موسى بن عمران است. بر او پیراهنهاى نور است که از شعاع نور عالم قدس، فروغ مىگیرد».
آیةاللَّه حسن زاده آملى مىگوید : «امام زمان، در عصر محمدى، انسان کاملى است که - جز در نبوّت تشریعى و دیگر مناصب مستأثره ختمى - حائز میراث خاتم به نحواتم است و مشتمل بر علوم و احوال و مقامات او، به طور اکمل است. او با بدن عنصرى، در عالم طبیعى و سلسله زمان موجود است ؛ چنان که لقب شریف صاحب الزّمان بدان مشعر است... از وى به قائم، حجةاللَّه، خلیفة اللَّه، قطب عالم امکان، واسطه فیض، و عناوین بسیار دیگر نیز تعبیر مىشود... چنین کسى در این زمان، سرّ آل محمد، امام مهدى هادى فاطمى هاشمى ابوالقاسم (م.ح.م.د) نعم الخلف الصالح و درّ یک دانه امام حسن عسکرى است»(5).
3. شناخت اوصاف و برنامهها
یکى از بایستههاى معرفت امام مهدى(عج) شناخت اوصاف و ویژگىهاى اخلاقى و رفتارى است که در روایات به آنها اشاره شده است. در معرفت مهدى موعود - در منابع معتبر شیعه و سنّى - آمده است :
«او حجّت خدا، خاتم اوصیا، رهایى بخش امت، مهدى منتظر، قائم آل محمد، صاحب الامر، عدالت گستر، بقیةاللَّه، ظاهر کننده دین، خلف صالح، وارث، صاحب، مؤمّل، باسط، ثائر(انقلابى)، سیّد، خزینهدار علوم الهى، امیرامیران، امام منتظر و... است»(8).
همچنین درباره آن حضرت آمده است : او وارث نهایى فضایل و کمالات انبیا و اولیاى الهى است. در خرد و دانش از همه پیشتر و در طاعت و عبادت و بندگى از همه پیشروتر و در کرم و بخشش از همه پیشگامتر و در شجاعت و شهامت و رشادت از همه پیشتازتر است. او از همه حلیمتر، عابدتر، پرهیزگارتر، سخىتر، عاملتر به کتاب خدا و عالمتر به اوامر الهى است. او محدّث (گفتوگو کننده با ملائکه) و مستجاب الدعوه است. سلاح و شمشیر پیغمبر و مصحف فاطمه، جامعه و میراث پیامبران نزد او است(9).
«هدف نهایى از خلقت انسان، عبودیت و عبادت خدا و در نتیجه رسیدن به قرب (کمال نهایى) است. بر این اساس امام مهدى(عج)، وظیفهدار تأمین سعادت حقیقى و حداکثر کمال و رشد اخلاقى و فکرى مردم و تربیت و احیاى نفوس مرده است. او براى تغییر در بینش، روش و منش ناسالم مردم و ریشهکنى بنیادین مشکلات و نارسایىهاى جامعه بشرى، بصیرت و دانایى مردم را شکوفا مىسازد و بر معنویت و نورانیت آنان مىافزاید. در واقع با تزکیه و تربیت و آگاه شدن مردم، اخلاق و رفتار آنان الهى مىشود و آنان به هدف نهایى آفرینش (قرب خدا و تحقق عبادت و عبودیت) نزدیک مىشوند... در نتیجه این تکامل و تعالى روحى و عقلى، انسانها از ظلم و ستم و فساد روى گردان شده و به نیکى، دادگرى، اخلاق، عبادت و یکتاپرستى روى مىآورند(10) ؛ چنان که در روایتى، آمده است : «چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان مىگذارد عقول آنها را متمرکز ساخته و اخلاقشان را به کمال مىرساند»(11).
راههای شناخت امام زمان:
از جمله راههای شناخت امام زمان عبارتند از:
1. تلاش برای آگاهی بیشتر از حضرت یا از طریق شنیدن از بزرگان و یا مطالعهی کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است، مانند کتاب مکیال المکارم که مرحوم آیتالله سید محمدتقی موسوی اصفهانی تالیف کردهاند و طبق گفته نویسنده به فرمان خود امام زمان(عج) نوشته شده است این کتاب یکدوره امامشناسی که ترجمه فارسی هم شده است.
2. راه دوم بوسیله ارتباط روحی و معنوی با دعا و توسل است: همانطور که در زیارت جامعه میفرماید: «خدایا از تو میخواهم که مرا از آشنایان به امامان و به حق و حقوق آنان قرار دهی!»
راه اول: راه معرفت علمی است ولی راه دوم: راه شناخت قلبی و روحی است.
3. شناخت دستورات و خواساه های امام
اگر چه امام زمان غایب است ولی اراده و فرمانش در میان همهی خلایق جاری است. دستوراتش را باید شناخت و فرمانهایش را باید اطاعت کرد.
از امام صادق(علیه السلام) حکایت شده که میفرماید:
خوشا به حال شیعیان مهدی قائم(علیه السلام) آنان که در دوران غیبت او چشم انتظار ظهور اویند و در دوران ظهورش سرسپردگان اوامر او.»4
حال سوال این است چگونه او امر و دستورات امام زمان(عج) را در زمان غیبت ایشان بدانیم و به آنها عمل کنیم؟
در جواب این سوال باید گفت که اگر چه در خصوص امام زمان ارتباط محسوس بین امام و مردم وجود ندارد ولی در هیچ یک از دو غیبت صغری و کبری امام زمان، پیوند امام با مردم به طور کلی قطع و گسسته نشده است زیرا در هر دو غیبت، امر سفارت و نیابت وجود داشته و دارد و از طریق نایبان، پیوند امام با مردم برقرار بوده و هست. در زمان غیبت صغری نیابت نایبان خاص بوده و در زمان غیبت کبری نیابت نایبان حضرت عام میباشد که با توجه به شرایط و ضوابطی که مطرح میکنند اطاعت فقهاء جامع الشرایط لازم و در ردیف اطاعت از امام زمان میباشد. و مخالفت با فقیه جامع الشرایط که نایب امام است، مخالفت با امام، و مخالفت با امام، مخالفت با خداوند میباشد.
4. انتظارواقعی
انسان منتظر، انسانی کوشا است، انسانی جهادگر و مبارز است که در مسیر اقامهی توحید و استقرار ولایت از نثار هر چه دارد دریغ نمیورزد.
چنانچه از حضرت علی(علیه السلام) حکایت شده:«کسی که چشم انتظار حاکمیت ما باشد، مانند مجاهدی است که در راه خدا به خون خویش غلطیده باشد.»
و جامعهی منتظر جامعهای پویا است، جامعهای متحرک و فعال است که حاکمیت طاغوت را نمیپذیرد و بیعدالتی را بر نمیتابد. منتظر ظهور امام زمان بودن حرکت بسوی ظهور داشتن و به آرمانهای موعود عمل نمودن است.
انسان منتظر نفس اماره را کنترل و شیطان را از خود دور میکند و خود را جهت استقبال از آقا امام زمان(عج) مهیا میکند. جهت استقبال از او لوح دل را از آلودگیها و گناهان میشوید و خانه دل را به یاد خدا و با صفات حمیده و پسندیدهی انسانی زینت میدهد و الا امام زمان(عج) که به هر جایی پا نمیگذارند. نمیتوان یک گوشهی دل را از محبت دنیا پر کرد گوشهی دیگر گناهان و ... بعد به آقا بگوییم بیا بیا که سوختم، زهجر روی ماه تو؟ چگونه سوخته است انسانی که خود را برای ظهور آماده نکرده است.
آیینه شو، جمال پری طلعتان طلب جاروب زن به خانه سپس میهمان طلب